Osoby niewidome są jedną z grup mniejszościowych w Polsce. Według Narodowego Spisu Powszechnego jest ich ok. 155 tysięcy. Jednak rzadko spotykamy osoby niewidome, bo nie biorą one pełnego udziału w życiu społecznym? Czy sytuacja społeczna ma wpływ na ich funkcjonowanie? W celu analizy tego zagadnienia planuję przeprowadzić cztery badania.
W Badaniu 1 przeprowadzę wywiady pogłębione, służące analizie treści stereotypu osób niewidomych w Polsce, na podstawie teorii modelu zawartości stereotypu (Fiske, Cuddy, Glick & Xu, 2002). Teoria ta zakłada, że najważniejsze wymiary, na których można opisać stereotyp każdej grupy społecznej, to wymiar kompetencji (dotyczący skuteczności i konkurencyjności działań) oraz wymiar ciepła (nazywany także wymiarem moralności lub wspólnotowości, dotyczący funkcjonowania społecznego). Na podstawie analizy wywiadów pogłębionych powstanie narzędzie do pomiaru treści stereotypu osób niewidomych w Polsce.
W Badaniu 2 (online) wykorzystam nowo powstałe narzędzie aby zbadać treść stereotypu osób niewidomych w Polsce. Zmierzę także reakcje emocjonalne i behawioralne wobec osób niewidomych kwestionariuszem opracowanym na podstawie Cudy, Fiske & Glick (2008). Pozwoli mi on określić, czy reakcje emocjonalne i behawioralne wobec osób niewidomych w Polsce potwierdzają założenia teorii treści stereotypu oraz teorii mapy uprzedzeń (Fiske i in., 2008). Zakładam, że treść stereotypu osób niewidomych można opisać na wymiarach: kompetencji (nisko) oraz ciepła (wysoko), jako tzw. stereotyp paternalistyczny (Fiske i in., 2002; Wojciszke, 2010). Oczekuję, że typową reakcją emocjonalną dotyczącą tej grupy społecznej jest litość, zaś reakcją behawioralną to unikanie kontaktu (Cuddy i in., 2008).
W Badaniu 3 sprawdzę, czy zmienia się skuteczność działania osób niewidomych pod wpływem aktywizacji treści stereotypu. Zakładam, że niewidomi mogą ulegać zjawisku zagrożenia stereotypem (Penington, Heim, Levy, Derek, & Larki, 2016), które polega na obciążeniu poznawczym osoby stereotypizowanej w momencie gdy wykonuje ona czynności, które mogłyby potwierdzać treść stereotypu.
W Badaniu 4 powtórzę eksperyment z Badania 3. Zostanie on poprzedzony ćwiczeniem uważności (ang. mindfulness) przez osoby badane. Oczekuję, że dzięki praktykowaniu tej metody zostanie u nich zredukowane zagrożenie stereotypem.
Przyczyną braku aktywności osób niewidomych jest niepełnosprawność i fizyczna oraz społeczne bariery w ich otoczeniu. Według Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych „do osób niepełnosprawnych zalicza się te osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami”. Jeśli więc zmniejszymy społeczne skutki niepełnosprawności, w tym zagrożenie stereotypami, to zniwelujemy ważną barierę a „osoby niewidome niejako uczynimy bardziej sprawnymi”.
Literatura:
- 1. Cuddy, A.J.C., Fiske, S.T.,& Glick, P. (2008). Warmth and competence as universal dimensions of social perception: The stereotype content model and the BIAS map. Advances in Experimental Social Psychology, 40, 61-149.
- 2. Fiske, S.T., Cuddy, A.J.C., Glick, P. J, & Xu, J.(2002). A model of (often mixed) stereotype content: competence and warmth respectively follow from perceived status and competition. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 878-890.
- 3. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (2012). Retriever from: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001169
- 4. Pennington, Ch. R., Heim, D., Levy, A. R., & Larki, D.T. (2016). Twenty years of stereotype threat: A review of psychological mediators. PlosOne , 11(1): e0146487.
- 5. Wojciszke, B. (2010). Sprawczość i wspólnotowość: Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
